Sensacyjne odkrycie na Roztoczu (foto)

Maciej Podgórski (właściciel prywatnego Muzeum 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu) i towarzyszący mu Piotr Szynala prowadzili w długi majowy weekend standardowe poszukiwania militariów z okresu II wojny światowej w Lasach Państwowych Nadleśnictwa Zwierzyniec, na co wcześniej uzyskali pozwolenie LWKZ, wydane przez WUOZ Lublin Delegatura Zamość.

 

Nie spodziewali się, że dokonają tak niesamowitego i zaskakującego odkrycia, jakim było odnalezienie najpierw proporca z szarfami 21. Dywizji Piechoty Górskiej, a nieco później sztandaru 4. Pułku Strzelców Podhalańskich, który do wybuchu II wojny światowej stacjonował w Cieszynie. Zaraz po dokonaniu tego spektakularnego odkrycia, zgodnie z obowiązującymi w takim przypadku zasadami, powiadomili telefonicznie o znalezisku archeologa z WUOZ Lublin Delegatura Zamość, przesyłając mu zdjęcia odnalezionych artefaktów:

 

-Zarówno sztandar jak i proporzec zawinięte były w szczelne brezentowe osłony i dotychczas nie były naruszone, co zapewniło znalezisku stosunkowo dobry stan zachowania pomimo 86 lat przebywania w ziemi, w porównaniu do innych znalezisk tego typu odkopywanych ostatnio w ziemi. Zaraz po odkryciu - sztandar i proporzec zostały zabezpieczone przez odkrywców folią i zdeponowane w Muzeum w Tomaszowie Lubelskim, do czasu przekazania ich do fachowej konserwacji - tłumaczy Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

 

SZTANDAR został ufundowany przez społeczeństwo Ziemi Cieszyńskiej, a wykonany został przez siostry Felicjanki z nieistniejącego obecnie klasztoru w Czechowicach-Dziedzicach. Dzięki użyciu wysokiej jakości materiałów, w tym złotych i srebrnych nici, jest chyba najlepiej zachowanym sztandarem wydobytym z depozytu ziemnego. Poświęcenie i wręczenie sztandaru dla 4. Pułk Strzelców Podhalańskich miało miejsce w 1924 roku.

 

PROPORZEC MISTRZOWSKI 21DPG towarzyszący sztandarowi - był co roku wręczany pułkom 21 Dywizji Piechoty Górskiej za najlepsze osiągnięcia w szkoleniu strzeleckim. Ostatni raz został wręczony w 1938 roku 4 Pułkowi Strzelców Podhalańskich z Cieszyna. W trakcie defilad i uroczystości był noszony zaraz za sztandarem pułku. W 1939 roku proporzec był przechowywany wraz ze sztandarem pułku. W trakcie działań wojennych był przechowywany w samochodzie w sztabie pułku pod osobistą opieką płatnika.

 

SZARFY ZE SZTANDARU PUŁKU znalezione razem z proporcem - były nieodłączną częścią sztandaru wraz z drzewcem i orłem (na podstawie miał napis 4 PSP.). Zostały wręczone w 1924 wraz ze sztandarem, posiadały napis: ZIEMIA CIESZYŃSKA i na drugiej szarfie 4 P. Strzel. Podhal.

 

4. Pułk Strzelców Podhalańskich powstał z oddziałów, które formowane były u schyłku I wojny światowej we Włoszech i Francji. Powstał wówczas m. in. 19. Pułk Strzelców Polskich, który po przybyciu do Polski przemianowano na 19. Pułk Strzelców Pieszych, a 1 września 1919 roku zmieniono jego nazwę na 143 Pułk Strzelców Kresowych, a od 1 marca 1920 roku ponownie zmieniono jego nazwę na 4. Pułk Strzelców Podhalańskich.  Jednostka ta pod dowództwem płk Mieczysława Boruty-Spiechowicza brała udział w walkach podczas wojny polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. Od listopada 1920 roku pułk stacjonował w Cieszynie. We wrześniu 1939 roku jednostką dowodził ppłk Bronisław Warzybok. W wojnie obronnej 1939 roku pułk walczył w składzie 21. Dywizji Piechoty Górskiej w rejonie Cieszyna i Bielska, a następnie Kalwarii Zebrzydowskiej oraz Bochni.

W trakcie dalszych walk dotarł nad San, a w połowie września walczył pod Duchowem oraz w rejonie Dzikowa Nowego, gdzie poniósł dotkliwe straty i został praktycznie rozbity.

Formalnie przestał istnieć od 16 września 1939 roku, a pozostała część żołnierzy weszła w skład innych oddziałów, które dotarły w rejon Tomaszowa Lubelskiego i wzięły udział w tzw. „bitwie tomaszowskiej”. Według relacji pozostałych przy życiu żołnierzy, sztandar i proporzec zostały ukryte w nocy z 20 na 21 września 1939 roku, w miejscu gdzie obecnie zostały odkryte. W latach 60. Weterani pułku podjęli próbę odnalezienia sztandaru, ale bez powodzenia.

 

Sztandar wojskowy to największa świętość każdej jednostki Wojska Polskiego. Odnalezione elementy (sztandar, proporzec i wstęgi) stanowiły nieodłączną cześć zakopanego depozytu ze sztandarem pułku i zgodnie z relacją zostały ukryte razem.

 

-W naszej opinii sztandar oraz orzeł z drzewca znajdują się w pobliżu miejsca odkrycia lub bezpośrednio pod nim. Mamy nadzieję, że sprawa ta z uwagi na charakter i wagę wydarzenia zostanie szybko profesjonalnie zweryfikowana w terenie - przekazuje LWKZ.